Σχόλιον Τοῦ Ἔσδρα Β'
Ο ΒΙΒΛΙΟΝ Ἔσδρας Β' μαζῆ μὲ τὸ ἐπακολουθοῦν αὐτὸ βιβλίον ὑπὸ τὸ ὄνομα Νεεμίας ἀπετέλουν ἀπ' ἀρχῆς ἕνα ἔργον, συνταχθὲν ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ συγγραφέως. Τὸ ὄνομα τοῦ ἐνιαίου αὐτοῦ βιβλίου ἦτο κατὰ μὲν τοὺς Ο' Ἔσδρας Β', κατὰ δὲ τὸ ἑβραϊκὸν κείμενον ἁπλῶς ῎Εσδρας.
Ἡ διαίρεσις αὐτοῦ εἰς δύο ἔγινεν ἐπὶ τοῦ κειμένου τῶν Ο' εἰς μεταχριστιανικοὺς χρόνους, ἄγνωστον ὅμως πότε ἀκριβῶς.
Πάντως ἐπὶ τῆς ἐποχῆς τοῦ Ὠριγένους, τοῦ Ἱερωνύμου καὶ τοῦ Σάρδεων Μελίτωνος, ἀναφέρεται ὡς ἓν τὸ ἔργον, περιλαμβάνον ἰστορικὰ γεγονότα ἑνὸς περίπου αἰῶνος, ἀπὸ τοῦ 538 μέχρι καὶ τοῦ 431.
Κατὰ τὸν τρίτον αἰῶνα ἔγινεν ἐν τῇ μεταφράσει τῶν Ο' ἡ διχοτόμησις, τοῦ πρώτου τμήματος ὀνομασθέντος <Ἔσδρας Β'> καὶ τοῦ δευτέρου <Νεεμίας>. Ἀπὸ τὸ κείμενον τῶν Ο' μετεφέρθη εἰς τὰς λατινικὰς μεταφράσεις, ὅπως καὶ εἰς αὐτὴν τὴν ἑβραϊκὴν Βίβλον, τὸ βραδύτερον κατὰ τὸ 1448, ὅπως μαρτυρεῖται ἀπὸ κείμενον τῆς χρονολογίας αὐτῆς.
Σκοπὸς τοῦ ἐνιαίου αὐτοῦ ἔργου ἦτο νὰ ἐκθέσῃ τὰ σημαντικώτερα γεγονότα τῆς ἱστορίας τῶν Ἰουδαίων κατὰ τὸ διάστημα αὐτό.
Οὕτω τὸ βιβλίον Ἔσδρας Β' ἰστορεῖ γεγονότα ἀπὸ τοῦ 538 μέχρι καὶ τοῦ 458 π.Χ. μὲ κεντρικὸν σημεῖον τὴν ἀπὸ τῆς αἰχμαλωσίας <606 π.Χ.> ἐπάνοδον πολυαρίθμων Ἰουδαίων εἰς Ἱερουσαλήμ, <τὸ 537 π.Χ.>, μετὰ ἑβδομήκοντα ἔτη, ὅπως εἶχεν ὑποσχεθῆ ὁ Θεός, τὴν ἵδρυσιν καὶ ὀργάνωσιν ἐκεῖ ἰσραηλιτικῆς κοινότητος, τὴν ἀνοικοδόμησιν τοῦ ναοῦ καὶ τῶν τειχῶν ἐν μέσῳ πολλῶν δυσκολιῶν.
Ἀναφέρει τὸ ὑπὸ τοῦ Κύρου ἐκδοθὲν κατὰ τὸ 537 π.Χ. διάταγμα περὶ ἐπιστροφῆς τῶν Ἰουδαίων εἰς Ἱερουσαλὴμ καὶ τοῦ δικαιώματος νὰ κτίσουν ἐκεῖ τὸν ναόν.
Τὴν ἀπόδοσιν τῶν σκευῶν τοῦ ναοῦ εἰς τὸν Σασαβασάρ, ἄρχοντα τῶν Ἰουδαίων· τὴν ἐπιστροφὴν εἰς τὴν πάτριον γῆν τῆς πρώτης μεγάλης ὁμάδος τῶν αἰχμαλώτων τῆς φυλῆς Βενιαμὶν καὶ Ἰούδα.
Παραθέτει ἐκτενῆ κατάλογον τῶν ἐπιστρεψάντων, μεταξὺ τῶν ὁποίων ἦτο ὁ Ζοροβάβελ, ἀπόγονος τοῦ βασιλέως Ἰεχονίου, καὶ ὁ ἀρχιερεὺς Ἰησοῦς.
Ἰστορεῖται ἡ ἀνέγερσις τοῦ θυσιαστηρίου τῶν ὁλοκαυτωμάτων καὶ ἡ θεμελίωσις τοῦ ναοῦ, αἱ ἐπιθέσεις καὶ αἱ διαβολαὶ τῶν Σαμαρειτῶν διὰ τὴν ματαίωσιν τῆς ἀνοικοδομήσεως· ἡ μετὰ μικρὰν διακοπὴν συνέχεια τῆς ἀνοικοδομήσεως τοῦ ναοῦ κατὰ προτροπὴν τῶν προφητῶν Ἀγγαίου καὶ Ζαχαρίου, κατόπιν ἀδείας Δαρείου τοῦ Α' καὶ ὑπὸ τὴν ἐποπτείαν τοῦ Ζοροβάβελ.
Ἡ κατὰ τὸ 6ον ἔτος τῆς βασιλείας τοῦ Δαρείου (τὸ 516) π.Χ.) ἀποπεράτωσις τῆς ἀνοικοδομήσεως καὶ τὰ μεγαλοπρεπῆ ἐγκαίνια τοῦ νεοκτίστου ναοῦ.
Ἡ κατὰ τὸν 7ον ἔτος τῆς βασιλείας τοῦ Ἀρταξέρξου τοῦ Α' (458 π.Χ.), καὶ κατόπιν ἀδείας αὐτοῦ, ἐπάνοδος τοῦ σοφοῦ καὶ εὐσεβοῦς Ἱερέως καὶ γραμματέως Ἔσδρα μετὰ 1500 αἰχμαλώτων εἰς Ἱερουσαλὴμ καὶ ἡ ὑπ' αὐτοῦ ἀναδιοργάνωσις τῆς πολιτικῆς, κοινωνικῆς καὶ θρησκευτικῆς ζωῆς τῶν Ἰουδαίων.
Αὐτός, διὰ νὰ προφυλάξῃ τοὺς Ἰουδαίους ἀπὸ τὸν κίνδυνον παρεκκλίσεως πρὸς τὴν ζωὴν τῶν ἐθνῶν, ἐπέμεινε καὶ ἐπέτυχε τὴν διάλυσιν τῶν μεικτῶν γάμων, τὴν πρόληψιν δὲ ἄλλων.
Εἰς θαυμασίους λόγους ἐτόνιζε πρὸς τοὺς Ἰσραηλίτας· <τὰς θυγατέρας ὑμῶν μὴ δότε τοῖς υἱοῖς τῶν ἐθνῶν καὶ ἀπὸ τῶν θυγατέρων αὐτῶν μὴ λάβητε τοῖς υἱοῖς ὑμῶν... διαστάλητε ἀπὸ τῶν λαῶν τῆς γῆς καὶ ἀπὸ τῶν γυναικῶν τῶν ἀλλοτρίων>.
Τὰ ἐκτιθέμενα γεγονότα εἶναι συγκινητικά, διότι ἀναφέρονται εἰς τὴν ἐν μέσῳ δυσκολιῶν πραγματοποίησιν τοῦ ἱεροῦ πόθου τῶν Ἰουδαίων, ὅπως ἐπανέλθουν εἰς τὴν προγονικὴν γῆν, καὶ διδακτικὰ διὰ τὴν διαφαινομένην στοργικὴν καθοδήγησιν καὶ χειραγώγησιν αὐτῶν ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, μέσῳ εὐσεβῶν καὶ ἱκανῶν ἠγετῶν.