Μακκαβαίων Δ : Κεφάλαιον ΙΗ'

Πρωτότυπο Κείμενο

τῶν Ἁβραμιαίων σπερμάτων ἀπόγονοι παῖδες Ἰσραηλῖται, πείθεσθε τῷ νόμῳ τούτῳ καὶ πάντα τρόπον εὐσεβεῖτε,
2 γινώσκοντες ὅτι τῶν παθῶν δεσπότης ἐστὶν ὁ εὐσεβὴς λογισμὸς καὶ οὐ μόνον τῶν ἔνδοθεν, ἀλλὰ καὶ τῶν ἔξωθεν πόνων·
3 ἀνθ' ὧν διὰ τὴν εὐσέβειαν προέμενοι τὰ σώματα τοῖς πόνοις ἐκεῖνοι, οὐ μόνον ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων ἐθαυμάσθησαν, ἄλλα καὶ θείας μερίδας κατηξιώθησαν.
4 Καὶ δι' αὐτοὺς εἰρήνευσε τὸ ἔθνος, καὶ τὴν εὐνομίαν τὴν ἐπὶ τῆς πατρίδος ἀνανεωσάμενοι ἐκπεπολιόρκησαν τοὺς πολεμίους.
5 Καὶ ὁ τύραννος Ἀντίοχος καὶ ἐπὶ γῆς τετιμώρηται καὶ ἀποθανὼν κολάζεται· ὡς γὰρ οὐδὲν οὐδαμῶς ἴσχυσεν ἀναγκάσαι τοὺς Ἱεροσολυμίτας ἀλλοφυλῆσαι καὶ τῶν πατρίων ἐθῶν ἐκδιαιτηθῆναι, τότε δὴ ἀπάρας ἀπὸ τῶν Ἱεροσολύμων ἐστρατοπέδευσεν ἐπὶ Πέρσας.
6 Ἔλεγε δὲ ἡ μήτηρ τῶν ἑπτὰ παίδων καὶ ταῦτα τὰ δικαιώματα τοῖς τέκνοις·
7 ὅτι ἐγὼ ἐγεννήθην παρθένος ἁγνὴ καὶ οὐχ ὑπερέβην τὸν πατρικὸν οἶκον, ἐφύλασσον δὲ τὴν ᾠκοδομημένην πλευράν.
8 Οὐδὲ ἔφθειρέ με λυμεὼν ἐρημίας φθορεὺς ἐν πεδίῳ, οὐδὲ ἐλυμήνατό μου τὰ ἁγνὰ τῆς παρθενίας λυμεὼν ἀπατηλὸς ὄφις· ἔμεινα δὲ χρόνον ἀκμῆς σὺν ἀνδρί.
9 Τούτων δὲ ἐνηλίκων γενομένων ἐτελεύτησεν ὁ πατὴρ αὐτῶν μακάριος μὲν ἐκεῖνος, τὸν γὰρ τῆς εὐτεκνίας βίον ἐπιζήσας τὸν τῆς ἀτεκνίας οὐκ ὠδυνήθη καιρόν.
10 Ὅς ἐδίδασκεν ὑμᾶς, ἔτι ὢν σὺν ὑμῖν, τὸν νόμον καὶ τοὺς προφήτας.
11 Τὸν ἀναιρεθέντα Ἄβελ ὑπὸ Κάϊν, ἀνεγίνωσκε τε ὑμῖν καὶ τὸν ὁλοκαρπούμενον Ἰσαὰκ καὶ τὸν ἐν φυλακῇ Ἰωσήφ.
12 Ἔλεγε δὲ ὑμῖν τὸν ζηλωτὴν Φινεές, ἐδίδασκέ τε ὑμᾶς τοὺς ἐν πυρὶ Ἀνανίαν καὶ Ἀζαρίαν καὶ Μισαήλ.
13 Ἐδόξαζε δὲ καὶ τὸν ἐν λάκκῳ λεόντων Δανιήλ, ὃν καὶ ἐμακάριζεν.
14 Ὑπεμίμνησκε δὲ ὑμᾶς καὶ τὴν Ἡσαΐου γραφὴν τὴν λέγουσαν· κἂν διὰ πυρὸς διέλθῃς, φλὸξ οὐ κατακαύσει σε.
15 Τὸν ὑμνογράφον ἐμελῴδει ὑμῖν Δαυὶδ τὸν λέγοντα· πολλαὶ αἱ θλίψεις τῶν δικαίων, καὶ ἐκ πασῶν αὐτῶν ρύσεται αὐτοὺς ὁ Κύριος.
16 Τὸν Σολομῶντα ἐπαροιμίαζεν ὑμῖν τὸν λέγοντα· ξύλον ζωῆς ἐστι πᾶσι τοῖς ποιοῦσιν αὐτοῦ τὸ θέλημα.
17 Τὸν Ἰεζεκιὴλ ἐπιστοποιεῖτο τὸν λέγοντα· εἰ ζήσεται τὰ ὀστᾶ τὰ ξηρὰ ταῦτα;
18 Ὠδὴν μὲν γάρ, ἣν ἐδίδαξε Μωϋσῆς, οὐκ ἐπελάθετο τὴν διδάσκουσαν καὶ λέγουσαν· ἐγὼ ἀποκτενῶ καὶ ζῆν ποιήσω·
19 αὕτη ἡ ζωὴ ὑμῶν καὶ ἡ μακρότης τῶν ἡμερῶν.
20 Ὦ πικρᾶς τῆς τότε ἡμέρας κα οὐ πικρᾶς, ὅτε ὁ πικρὸς Ἑλλήνων τύραννος πῦρ φλέξας λέβησιν ὠμοῖς καὶ ζέουσι θυμοῖς ἀγαγὼν ἐπὶ τὸν καταπέλτην καὶ πάσας τὰς βασάνους αὐτοῦ τοὺς ἑπτὰ παῖδας τῆς Ἁβρααμίτιδος
21 καὶ τὰς τῶν ὀμμάτων κόρας ἐπήρωσε καὶ γλώσσας ἐξέτεμε καὶ βασάνοις ποικίλαις ἀπέκτεινεν.
22 Ὑπὲρ ὧν ἡ θεία δίκη μετῆλθε μετελεύσεται τὸν ἀλάστορα τύρανον.
23 Οἱ δὲ Ἁβραμιαῖοι παῖδες σὺν τῇ ἀθλοφόρῳ μητρὶ εἰς πατέρων χορὸν συναγελάζονται ψυχὰς ἁγνὰς καὶ ἀθανάτους ἀπειληφότες παρὰ τοῦ Θεοῦ,
24 ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

Ἑρμηνεία Ἰωάννου Κολιτσάρα

υἱοὶ τῶν ἀπογόνων τοῦ Ἀβραάμ! Τέκνα τοῦ Ἰσραήλ, ὑπακούετε εἰς τὸν Νόμον αὐτὸν τῶν πατέρων μας καὶ μὲ κάθε τρόπον νὰ ἐκδηλώνετε τὴν εὐσέβειάν σας,
2 γνωρίζοντες ὅτι ὁ εὐσεβὴς λογισμὸς εἶναι κυρίαρχος τῶν παθῶν καὶ ὄχι μόνον τῶν ψυχικῶν ὀδυνῶν ἀλλὰ καὶ τῶν σωματικῶν ἀλγηδόνων.
3 Διὰ τοῦτο, ἐπειδὴ παρέδωσαν ἐκεῖνοι τὰ σώματά των χάριν τῆς εὐσεβείας εἰς τὰς ὀδύνας, ὄχι μόνον ἐθαυμάσθησαν ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους, ἀλλὰ καὶ ἔγιναν ἄξιοι θείας ἀμοιβῆς.
4 Ἐξ αἰτίας αὐτῶν εἰρήνευσε τὸ ἔθνος καὶ ἀφοῦ ἀποκατέστησαν τὴν εὐνομίαν εἰς τὴν πατρίδα κατενίκησαν τοὺς ἐχθρούς.
5 Ὁ τύραννος Ἀντίοχος καὶ ἐδῶ ἐπάνω εἰς τήν γῆν ἔχει τιμωρηθῆ καὶ ἀποθανὼν βασανίζεται. Ὅταν δὲν κατώρθωσε νὰ ἀναγκάσῃ τοὺς κατοίκους τῆς Ἱερουσαλήμ, νὰ ἀρνηθοῦν τὸ ἔθνος των καὶ νὰ ἀπομακρυνθοῦν ἀπὸ τὰ ἢθη τῶν πατέρων των, τότε πλέον ἀφοῦ ἐσήκωσε τὸ στρατόπεδόν του ἀπὸ τὴν Ἰερουσαλήμ, τὸ μετέφερεν εἰς τὴν χώρα τῶν Περσῶν.
6 Ἔλεγε δὲ ἡ μητέρα τῶν ἑπτὰ παιδιῶν εἰς τὰ τέκνα της, ἐκτὸς τῶν ἄλλων, καὶ αὐτὰς τὰς ἀρετάς της·
7 <ἐγὼ ἔζησα παρθένος ἁγνὴ καὶ δὲν ἐπέρασα τὰ ὅρια τῆς πατρικῆς οἰκίας. Ἐφύλασσα δὲ τὴν γυναικείαν ἰδιότητά μου,
8 δὲν μὲ διέφθειρε διαφθορεύς, ποὺ πραμονεύει εἰς ἐρημίας καὶ εἰς πεδιάδας διὰ νὰ διαφθείρῃ. Οὔτε κατέστρεψε τὴν παρθενικὴν ἁγνότητά μου δόλιος ὄφις, πονηρὸς ἀνήρ. Ἔμεινα δὲ πιστὴ ὡς σύζυγος τοῦ ἀνδρός μου καθ' ὅλον τὸν χρόνον τῆς ἀκμῆς μου.
9 Ὅταν οἱ παῖδες μου ἐνηλικιώθησαν, ἀπέθανεν ὁ πατήρ των· καὶ ἦτο μακάριος, ἀφοῦ ἔζησε, διὰ νὰ ἀπολαύσῃ τὴν χαρὰν τῆς εὐτεκνίας του καὶ δὲν ἠσθάνθη τὰς ὀδύνας ἀτεκνίας.
10 Ἐκεῖνος, ἐν ὅσῳ ἦτο ἀκόμη μαζῆ σας, σᾶς ἐξηγοῦσε τὸν Νόμον καὶ τοὺς προφήτας.
11 Ἐδιάβαζεν εἰς σᾶς ἀπὸ τὴν Ἱερὰν Βίβλον, διὰ τὸν Ἄβελ τὸν φονευθέντα ἀπὸ τὸν Κάϊν, διὰ τὸν προσφερθέντα Ἰσαὰκ ὡς θυσίαν ὁλοκαυτώσεως καὶ διὰ τὸν φυλακισμένον Ἰωσήφ.
12 Σᾶς ὠμιλοῦσε διὰ τὸν ζηλωτὴν Φινεὲς καὶ σᾶς ἀνέφερε τοὺς ριφθέντας εἰς τὸ πῦρ Ἀνανίαν, Ἀζαριαν καὶ Μισαήλ.
13 Δὲν παρέλειπε νὰ ἀπονέμῃ ἐπαίνους καὶ εἰς τὸν ριφθέντα εἰς τὸν λάκκον τῶν λεόντων Δανιήλ. Τὸν ὁποῖον καὶ ἐθεωροῦσε μακάριον.
14 Ὑπενθύμιζεν ἀκόμη εἰς σᾶς καὶ τὴν πρφητείαν τοῦ Ἡσαΐου, ποὺ λέγει· <κἂν διὰ πυρὸς διέλθῃς, φλὸξ δὲν θὰ σὲ καταύκασῃ>.
15 ῎Εψαλλεν εἰς σᾶς τοὺς στίχους τοῦ Δαβίδ, ὁ ὁποῖος ἔλεγε· <πολλαὶ αἱ θλίψεις τῶν δικαίων καὶ ἐκ πασῶν αὐτῶν ρύσεται αὐτοὺς ὁ Κύριος>.
16 Ἀνέφερεν εἰς σᾶς τὴν παροιμίαν τοῦ Σολομῶντος ποὺ λέγει· <ξύλον ζωῆς ἐστι πᾶσι τοῖς ποιοῦσιν αὐτοῦ τὸ θέλημα>.
17 Ἔφερεν εἰς ἐπιβεβαίωσιν τὸν Ἰεζεκιήλ, ὁ ὁποῖος λέγει· <εἰ ζήσεται τὰ ὀστᾶ τὰ ξηρὰ ταῦτα;>
18 Δὲν ἐλησμόνησεν ἐπίσης τὴν ὠδήν, ποὺ ἐδίδαξεν ὁ Μωϋσῆς καὶ ἡ ὁποία συμβουλεύει καὶ λέγει· <ἐγὼ ἀποκτενῶ καὶ ζῆν ποιήσω>.
19 Αὐτη εἶναι ἡ ἰδική σας ζωὴ καὶ τὸ ἀτελεύτητον μῆκος τῶν ἡμερῶν>.
20 Ὦ τῆς πικρᾶς ἐκείνης ἡμέρας, ποὺ δὲν ἦτο ἐν τούτοις πικρά, ὅταν ὁ σκληρὸς Ἕλλην τύραννος, ἀφοῦ ἤναψε πῦρ κάτω ἀπὸ τοὺς λέβητας, καὶ ἀφοῦ μὲ σκληρὸν καὶ φλογερὸν θυμὸν ὡδήγησεν εἰς τὸν καταπέλτην καὶ εἰς ὅλα τὰ βασανιστήριά του τὰ ἑπτὰ παιδιὰ τῆς   θυγατρὸς τοῦ Ἀβραάμ,
21 κατέστρεψε τὰς κόρας τῶν ὀφθαλμῶν των, ἔκοψε τὰς γλώσσας των καί μὲ πολυειδῆ βασανιστήρια τὰ ἐθανάτωσε!
22 Δι' ὅλα αὐτὰ ἡ θεῖα δίκη κατεδίωξε καὶ θὰ καταδιώξῃ ἀκόμη τὸν ἀλαζόνα τύραννον.
23 Οἱ Ἀβραμιαῖοι ὅμως νέοι ὅλοι μαζῆ μὲ τὴν ἀθλοφόρον μητέρα των, συγκαταλέγονται μεταξὺ τῶν χορῶν τῶν πατέρων, ἀφοῦ ἔλαβαν πάρα τοῦ Θεοῦ ψυχὰς καθαρὰς καὶ ἀθανάτους.
24 Εἰς αὐτὸν ἀνήκει ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

Ἑρμηνεία Παναγιώτη Τρεμπέλα

τέκνα τὸν Ἰσραήλ, ἀπόγονοι τῶν υἱῶν τοῦ Ἀβραάμ! Νὰ ὑπακούετε εἰς τὸν Νόμον αὐτὸν (τοῦ Μωϋσέως) καὶ μὲ κάθε τρόπον νὰ λατρεύετε καὶ νὰ δείχνετε βαθύτατον σεβασμὸν πρὸς τὸν Θεόν,
2 γνωρίζοντες ὅτι ὁ εὐσεβὴς λογισμὸς εἶναι ἀπόλυτος κυρίαρχος τῶν παθῶν, ὄχι μόνον αὐτῶν ποὺ συγκλονίζουν τὴν ψυχήν, ἀλλὰ καὶ τῶν κακώσεων ποὺ ταλαιπωροῦν καὶ βασανίζουν τὸ σῶμα.
3 Διὰ τοῦτο ἐκεῖνοι, ἐπειδὴ παρέδωκαν τὰ σώματα τῶν εἰς τὶς κακώσεις τῶν βασανιστηρίων χάριν τῆς εὐσεβείας, δὲν ἐθαυμάσθησαν μόνον ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους, ἀλλ' ἔγιναν καὶ ἄξιοι θείας κληρονομίας.
4 Καὶ ἐξ αἰτίας αὐτῶν εἰρήνευσε τὸ Ἰσραηλιτικὸν ἔθνος· ἀφοῦ δὲ ἀποκατέστησαν εἰς τὴν πατρίδα τὴν σύμφωνα μὲ τοὺς καλοὺς νόμους διοίκησιν καὶ διαγωγήν, κατετρόπωσαν καὶ ἀφάνισαν τοὺς ἐχθρούς.
5 Καὶ ὁ τύραννος Ἀντίοχος Δ' ἔχει τιμωρηθῆ καὶ ἐδῶ εἰς τὴν γῆν, ἀλλὰ καὶ ἀφοῦ ἀπέθανε, κολάζεται. Ἐφ' ὅσον καθόλου καὶ μὲ κανένα τρόπον δὲν κατώρθωσε νὰ ἐξαναγκάσῃ τοὺς κατοίκους τῆς Ἱερουσαλὴμ να γίνουν εἰδωλολάτραι καὶ νὰ παραβοῦν τὰ ἤθη τῶν πατέρων των, τότε λοιπόν, ἀφοῦ διέλυσε τὸ στρατόπεδόν του, ἀνεχώρησεν ἀπὸ τὰ Ἱεροσόλυμα καὶ ἐβάδισεν ἐναντίον τῶν Περσῶν.
6 Ἡ δὲ μητέρα τῶν ἑπτὰ παιδιῶν ἐξέφραζε καὶ διετύπωνεν ἐπίσης τὶς ἀκόλουθες ἀρχὲς καὶ πεποιθήσεις πρὸς τὰ παιδιά της:
7 <Ἐγὼ ὑπῆρξα ἁγνὴ παρθένος καὶ δὲν ἐβγῆκα ἔξω ἀπὸ τὰ ὅρια τοῦ πατρικοῦ μου σπιτιοῦ, ἐφύλασσα δὲ τὴν πλευρὰν ἀπὸ τὴν ὁποίαν ἐδημιουργήθη ἡ γυναῖκα, δηλαδὴ τὴν ἰδιότητά μου ὡς γυναικὸς τοῦ ἀνδρός.
8 Οὔτε κανεὶς ἀποπλανητὴς μὲ διέφθειρεν εἰς κάποιον ἐρημικὴν πεδιάδα, οὔτε ὁ φθορεὺς καὶ ἀφανιστής, ὁ ἀπατηλὸς ὄφις, ἔβλαψε καὶ διέφθειρε τὴν παρθενικήν μου ἁγνότητα. Ἔμεινα δὲ μὲ τὸν ἄνδρα μου, πιστὴ εἰς αὐτόν, καθ' ὅλον τὸν χρόνον τῆς γυναικείας ὡριμότητος καὶ ἀκμῆς μου.
9 Ὅταν δὲ τὰ παιδιά μου αὐτὰ ἐνηλικιώθησαν, ὁ πατέρας των ἀπέθανε· καὶ ὑπῆρξεν ἐκεῖνος πανευτυχής, διότι ἔζησε τὴν ζωήν του, ἀφοῦ ἀπήλαυσε τὴν χαρὰν τῶν καλῶν (καὶ πολλῶν) παιδιῶν, καὶ δὲν ᾐσθάνθη τὶς ὀδύνες τῆς ἀτεκνίας, δηλαδὴ τὴν ἀπώλειαν καὶ τὴν στέρησιν τῶν τέκνων του.
10 Ἐκεῖνος, ὅσον καιρὸν ἦταν ἀκόμη μαζί σας, σᾶς ἐδίδασκε τὸν νόμον τοῦ Μωϋσέως καὶ τὴν διδασκαλίαν τῶν Προφητῶν.
11 Ἐδιάβαζε εἰς σᾶς ἀπὸ τὴν Βίβλον τὴν ἱστορίαν τοῦ δικαίου Ἄβελ, τὸν ὁποῖον ἐφόνευσεν ὁ ἀδελφός του Κάϊν, καὶ τοῦ Ἰσαάκ, ὁ ὁποῖος προσεφέρθη ὡς ὁλοκαύτωμα (ἀπὸ τὸν πατέρα τὸν Ἀβραάμ), καὶ τὸν φυλακισμένον πάγκαλον Ἰωσήφ.
12 Σᾶς ὡμιλοῦσε δὲ διὰ τὸν ζηλωτὴν Φινεὲς καὶ σᾶς ἐδίδασκε διὰ τοὺς Τρεῖς Παῖδας, Ἀνανίαν, Ἀζαρίαν καὶ Μισαήλ, οἱ ὁποῖοι, ἐρρίφθησαν εἰς τὸ καμίνι τῆς φωτιᾶς.
13 Ἐγκωμίαζε δὲ καὶ ἐπαινοῦσε καὶ τὸν Δανιήλ, ὁ ὁποῖος ἐρρίφθη εἰς τὸν λάκκον τῶν λεόντων, τὸν ὁποῖον καὶ ἐθεωροῦσε πανευτυχῆ.
14 Ἀκόμη σᾶς ὑπενθύμιζε καὶ τὸ γραφόμενον ἀπὸ τὸν προφήτην Ἡσαΐαν, τὸ ὁποῖον λέγει: Καὶ ἂν ἀκόμη περάσῃς μέσα ἀπὸ φωτιά, ἢ φλόγα δὲν θὰ σὲ κατακαύσῃ.
15 Ἔψαλλεν εἰς σᾶς τοὺς στίχους τοῦ ψαλμωδοῦ Δαβίδ, ὁ ὁποῖος ἔλεγεν: Εἶναι πολλὲς οἱ θλίψεις ποὺ θὰ δοκιμάσονν εἰς τὴν ζωήν των οἱ δίκαιοι, καὶ ἀπὸ ὅλες αὐτὲς θὰ τοὺς γλυτώσῃ ὁ Κύριος.
16 Σᾶς διηγεῖτο ἐπίσης τὴν Παροιμίαν τὸν σοφοῦ Σολομῶντος, ἡ ὁποία λέγει: Ἡ σοφία (θεία παιδαγωγία) εἶναι δένδρον ζωῆς δι' ὅλους ὅσοι ἐφαρμόζουν τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ.
17 Ἔφερε δὲ εἰς ἐπιβεβαίωσιν τὸν προφήτην Ἰεζεκιήλ, ὁ ὁποῖος ἔλεγεν: Εἶναι δυνατὸν νὰ λάβουν ζωὴν αὐτὰ τὰ ξηρὰ ὀστᾶ;
18 Διότι δὲν ἐλησμόνησε νὰ σᾶς διδάξῃ καὶ τὴν ᾠδὴν ποὺ ἐδίδαξεν ὁ Μωϋσῆς εἰς τὸν Ἰσραηλιτικὸν λαὸν μετὰ τὴν διάβασιν τῆς Ἐρυθρᾶς θαλάσσης, καὶ ἡ ὁποία ἔλεγεν: Ἐγὼ (ὁ Θεός) καὶ μόνον ἠμπορῶ νὰ θανατώσω καὶ νὰ δώσω ζωήν.
19 Εἰς αὐτό (τὸ νὰ ἀγαπᾷς Κύριον τὸν Θεόν σου, νὰ ὑπακούῃς εἰς τὴν φωνήν του καὶ νὰ Τὸν ἀκολουθῇς πιστά) στηρίζεται ἡ ζωή σας καὶ ἡ μακρυβιότης τῶν ἡμερῶν σας>.
20 Ὦ τῆς πικρᾶς καὶ ὀδυνηρᾶς ἐκείνης ἡμέρας, ἡ ὁποία δὲν ἦταν ἐν τούτοις πικρὰ καὶ ὀδυνηρά, ὅταν ὁ ἀπεχθὴς καὶ ἀποτρόπαιος Ἕλλην τύραννος, ἀφοῦ ἄναψε φωτιὰ κάτω ἀπὸ φοβερὰ καζάνια καὶ ἀφοῦ μὲ ἀγρίους, ἀπανθρώπους καὶ κοχλάζοντας ἀπὸ ὀργὴν θυμοὺς ὠδήγησεν εἰς τὸν καταπέλτην καὶ εἰς ὅλα τὰ βασανιστικὰ τοῦ ὄργανα τὰ ἑπτὰ παιδιὰ τῆς θυγατέρας τοῦ Ἀβραάμ,
21 κατέστρεψε τὶς κόρες τῶν ὀφθαλμῶν των καὶ ἀπέκοψε τὶς γλῶσσες των καὶ τοὺς ἐθανάτωσε μὲ διάφορα βασανιστήρια!
22 Δι’ ὅλα αὐτὰ τὰ ἐγκλήματα ἡ θεῖα δίκη κατεδίωξε καὶ θὰ καταδιώξῃ τὸν ἀσεβῆ, κακοῦργον καὶ φονέα τύραννον.
23 Ὅμως οἱ ἀπόγονοι τὸν Ἀβραὰμ νέοι μαζὶ μὲ τὴν νικήτριαν μητέρα των εἶναι συναθροισμένοι μαζὶ μὲ τὸν χορὸν τῶν πατέρων των, ἀφοῦ ἔλαβαν ἀπὸ τὸν Θεὸν ἁγνὲς καὶ ἀθάνατες ψυχές.
24 Εἰς Αὐτὸν ἀνήκει ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

Πρωτότυπο Κείμενο	Ἑρμηνεία Ἰωάννου Κολιτσάρα	Ἑρμηνεία Παναγιώτη Τρεμπέλα
τῶν Ἁβραμιαίων σπερμάτων ἀπόγονοι παῖδες Ἰσραηλῖται, πείθεσθε τῷ νόμῳ τούτῳ καὶ πάντα τρόπον εὐσεβεῖτε,	υἱοὶ τῶν ἀπογόνων τοῦ Ἀβραάμ! Τέκνα τοῦ Ἰσραήλ, ὑπακούετε εἰς τὸν Νόμον αὐτὸν τῶν πατέρων μας καὶ μὲ κάθε τρόπον νὰ ἐκδηλώνετε τὴν εὐσέβειάν σας,	τέκνα τὸν Ἰσραήλ, ἀπόγονοι τῶν υἱῶν τοῦ Ἀβραάμ! Νὰ ὑπακούετε εἰς τὸν Νόμον αὐτὸν (τοῦ Μωϋσέως) καὶ μὲ κάθε τρόπον νὰ λατρεύετε καὶ νὰ δείχνετε βαθύτατον σεβασμὸν πρὸς τὸν Θεόν,
2 γινώσκοντες ὅτι τῶν παθῶν δεσπότης ἐστὶν ὁ εὐσεβὴς λογισμὸς καὶ οὐ μόνον τῶν ἔνδοθεν, ἀλλὰ καὶ τῶν ἔξωθεν πόνων·	2 γνωρίζοντες ὅτι ὁ εὐσεβὴς λογισμὸς εἶναι κυρίαρχος τῶν παθῶν καὶ ὄχι μόνον τῶν ψυχικῶν ὀδυνῶν ἀλλὰ καὶ τῶν σωματικῶν ἀλγηδόνων.	2 γνωρίζοντες ὅτι ὁ εὐσεβὴς λογισμὸς εἶναι ἀπόλυτος κυρίαρχος τῶν παθῶν, ὄχι μόνον αὐτῶν ποὺ συγκλονίζουν τὴν ψυχήν, ἀλλὰ καὶ τῶν κακώσεων ποὺ ταλαιπωροῦν καὶ βασανίζουν τὸ σῶμα.
3 ἀνθ' ὧν διὰ τὴν εὐσέβειαν προέμενοι τὰ σώματα τοῖς πόνοις ἐκεῖνοι, οὐ μόνον ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων ἐθαυμάσθησαν, ἄλλα καὶ θείας μερίδας κατηξιώθησαν.	3 Διὰ τοῦτο, ἐπειδὴ παρέδωσαν ἐκεῖνοι τὰ σώματά των χάριν τῆς εὐσεβείας εἰς τὰς ὀδύνας, ὄχι μόνον ἐθαυμάσθησαν ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους, ἀλλὰ καὶ ἔγιναν ἄξιοι θείας ἀμοιβῆς.	3 Διὰ τοῦτο ἐκεῖνοι, ἐπειδὴ παρέδωκαν τὰ σώματα τῶν εἰς τὶς κακώσεις τῶν βασανιστηρίων χάριν τῆς εὐσεβείας, δὲν ἐθαυμάσθησαν μόνον ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους, ἀλλ' ἔγιναν καὶ ἄξιοι θείας κληρονομίας.
4 Καὶ δι' αὐτοὺς εἰρήνευσε τὸ ἔθνος, καὶ τὴν εὐνομίαν τὴν ἐπὶ τῆς πατρίδος ἀνανεωσάμενοι ἐκπεπολιόρκησαν τοὺς πολεμίους.	4 Ἐξ αἰτίας αὐτῶν εἰρήνευσε τὸ ἔθνος καὶ ἀφοῦ ἀποκατέστησαν τὴν εὐνομίαν εἰς τὴν πατρίδα κατενίκησαν τοὺς ἐχθρούς.	4 Καὶ ἐξ αἰτίας αὐτῶν εἰρήνευσε τὸ Ἰσραηλιτικὸν ἔθνος· ἀφοῦ δὲ ἀποκατέστησαν εἰς τὴν πατρίδα τὴν σύμφωνα μὲ τοὺς καλοὺς νόμους διοίκησιν καὶ διαγωγήν, κατετρόπωσαν καὶ ἀφάνισαν τοὺς ἐχθρούς.
5 Καὶ ὁ τύραννος Ἀντίοχος καὶ ἐπὶ γῆς τετιμώρηται καὶ ἀποθανὼν κολάζεται· ὡς γὰρ οὐδὲν οὐδαμῶς ἴσχυσεν ἀναγκάσαι τοὺς Ἱεροσολυμίτας ἀλλοφυλῆσαι καὶ τῶν πατρίων ἐθῶν ἐκδιαιτηθῆναι, τότε δὴ ἀπάρας ἀπὸ τῶν Ἱεροσολύμων ἐστρατοπέδευσεν ἐπὶ Πέρσας.	5 Ὁ τύραννος Ἀντίοχος καὶ ἐδῶ ἐπάνω εἰς τήν γῆν ἔχει τιμωρηθῆ καὶ ἀποθανὼν βασανίζεται. Ὅταν δὲν κατώρθωσε νὰ ἀναγκάσῃ τοὺς κατοίκους τῆς Ἱερουσαλήμ, νὰ ἀρνηθοῦν τὸ ἔθνος των καὶ νὰ ἀπομακρυνθοῦν ἀπὸ τὰ ἢθη τῶν πατέρων των, τότε πλέον ἀφοῦ ἐσήκωσε τὸ στρατόπεδόν του ἀπὸ τὴν Ἰερουσαλήμ, τὸ μετέφερεν εἰς τὴν χώρα τῶν Περσῶν.	5 Καὶ ὁ τύραννος Ἀντίοχος Δ' ἔχει τιμωρηθῆ καὶ ἐδῶ εἰς τὴν γῆν, ἀλλὰ καὶ ἀφοῦ ἀπέθανε, κολάζεται. Ἐφ' ὅσον καθόλου καὶ μὲ κανένα τρόπον δὲν κατώρθωσε νὰ ἐξαναγκάσῃ τοὺς κατοίκους τῆς Ἱερουσαλὴμ να γίνουν εἰδωλολάτραι καὶ νὰ παραβοῦν τὰ ἤθη τῶν πατέρων των, τότε λοιπόν, ἀφοῦ διέλυσε τὸ στρατόπεδόν του, ἀνεχώρησεν ἀπὸ τὰ Ἱεροσόλυμα καὶ ἐβάδισεν ἐναντίον τῶν Περσῶν.
6 Ἔλεγε δὲ ἡ μήτηρ τῶν ἑπτὰ παίδων καὶ ταῦτα τὰ δικαιώματα τοῖς τέκνοις·	6 Ἔλεγε δὲ ἡ μητέρα τῶν ἑπτὰ παιδιῶν εἰς τὰ τέκνα της, ἐκτὸς τῶν ἄλλων, καὶ αὐτὰς τὰς ἀρετάς της·	6 Ἡ δὲ μητέρα τῶν ἑπτὰ παιδιῶν ἐξέφραζε καὶ διετύπωνεν ἐπίσης τὶς ἀκόλουθες ἀρχὲς καὶ πεποιθήσεις πρὸς τὰ παιδιά της:
7 ὅτι ἐγὼ ἐγεννήθην παρθένος ἁγνὴ καὶ οὐχ ὑπερέβην τὸν πατρικὸν οἶκον, ἐφύλασσον δὲ τὴν ᾠκοδομημένην πλευράν.	7 <ἐγὼ ἔζησα παρθένος ἁγνὴ καὶ δὲν ἐπέρασα τὰ ὅρια τῆς πατρικῆς οἰκίας. Ἐφύλασσα δὲ τὴν γυναικείαν ἰδιότητά μου,	7 <Ἐγὼ ὑπῆρξα ἁγνὴ παρθένος καὶ δὲν ἐβγῆκα ἔξω ἀπὸ τὰ ὅρια τοῦ πατρικοῦ μου σπιτιοῦ, ἐφύλασσα δὲ τὴν πλευρὰν ἀπὸ τὴν ὁποίαν ἐδημιουργήθη ἡ γυναῖκα, δηλαδὴ τὴν ἰδιότητά μου ὡς γυναικὸς τοῦ ἀνδρός.
8 Οὐδὲ ἔφθειρέ με λυμεὼν ἐρημίας φθορεὺς ἐν πεδίῳ, οὐδὲ ἐλυμήνατό μου τὰ ἁγνὰ τῆς παρθενίας λυμεὼν ἀπατηλὸς ὄφις· ἔμεινα δὲ χρόνον ἀκμῆς σὺν ἀνδρί.	8 δὲν μὲ διέφθειρε διαφθορεύς, ποὺ πραμονεύει εἰς ἐρημίας καὶ εἰς πεδιάδας διὰ νὰ διαφθείρῃ. Οὔτε κατέστρεψε τὴν παρθενικὴν ἁγνότητά μου δόλιος ὄφις, πονηρὸς ἀνήρ. Ἔμεινα δὲ πιστὴ ὡς σύζυγος τοῦ ἀνδρός μου καθ' ὅλον τὸν χρόνον τῆς ἀκμῆς μου.	8 Οὔτε κανεὶς ἀποπλανητὴς μὲ διέφθειρεν εἰς κάποιον ἐρημικὴν πεδιάδα, οὔτε ὁ φθορεὺς καὶ ἀφανιστής, ὁ ἀπατηλὸς ὄφις, ἔβλαψε καὶ διέφθειρε τὴν παρθενικήν μου ἁγνότητα. Ἔμεινα δὲ μὲ τὸν ἄνδρα μου, πιστὴ εἰς αὐτόν, καθ' ὅλον τὸν χρόνον τῆς γυναικείας ὡριμότητος καὶ ἀκμῆς μου.
9 Τούτων δὲ ἐνηλίκων γενομένων ἐτελεύτησεν ὁ πατὴρ αὐτῶν μακάριος μὲν ἐκεῖνος, τὸν γὰρ τῆς εὐτεκνίας βίον ἐπιζήσας τὸν τῆς ἀτεκνίας οὐκ ὠδυνήθη καιρόν.	9 Ὅταν οἱ παῖδες μου ἐνηλικιώθησαν, ἀπέθανεν ὁ πατήρ των· καὶ ἦτο μακάριος, ἀφοῦ ἔζησε, διὰ νὰ ἀπολαύσῃ τὴν χαρὰν τῆς εὐτεκνίας του καὶ δὲν ἠσθάνθη τὰς ὀδύνας ἀτεκνίας.	9 Ὅταν δὲ τὰ παιδιά μου αὐτὰ ἐνηλικιώθησαν, ὁ πατέρας των ἀπέθανε· καὶ ὑπῆρξεν ἐκεῖνος πανευτυχής, διότι ἔζησε τὴν ζωήν του, ἀφοῦ ἀπήλαυσε τὴν χαρὰν τῶν καλῶν (καὶ πολλῶν) παιδιῶν, καὶ δὲν ᾐσθάνθη τὶς ὀδύνες τῆς ἀτεκνίας, δηλαδὴ τὴν ἀπώλειαν καὶ τὴν στέρησιν τῶν τέκνων του.
10 Ὅς ἐδίδασκεν ὑμᾶς, ἔτι ὢν σὺν ὑμῖν, τὸν νόμον καὶ τοὺς προφήτας.	10 Ἐκεῖνος, ἐν ὅσῳ ἦτο ἀκόμη μαζῆ σας, σᾶς ἐξηγοῦσε τὸν Νόμον καὶ τοὺς προφήτας.	10 Ἐκεῖνος, ὅσον καιρὸν ἦταν ἀκόμη μαζί σας, σᾶς ἐδίδασκε τὸν νόμον τοῦ Μωϋσέως καὶ τὴν διδασκαλίαν τῶν Προφητῶν.
11 Τὸν ἀναιρεθέντα Ἄβελ ὑπὸ Κάϊν, ἀνεγίνωσκε τε ὑμῖν καὶ τὸν ὁλοκαρπούμενον Ἰσαὰκ καὶ τὸν ἐν φυλακῇ Ἰωσήφ.	11 Ἐδιάβαζεν εἰς σᾶς ἀπὸ τὴν Ἱερὰν Βίβλον, διὰ τὸν Ἄβελ τὸν φονευθέντα ἀπὸ τὸν Κάϊν, διὰ τὸν προσφερθέντα Ἰσαὰκ ὡς θυσίαν ὁλοκαυτώσεως καὶ διὰ τὸν φυλακισμένον Ἰωσήφ.	11 Ἐδιάβαζε εἰς σᾶς ἀπὸ τὴν Βίβλον τὴν ἱστορίαν τοῦ δικαίου Ἄβελ, τὸν ὁποῖον ἐφόνευσεν ὁ ἀδελφός του Κάϊν, καὶ τοῦ Ἰσαάκ, ὁ ὁποῖος προσεφέρθη ὡς ὁλοκαύτωμα (ἀπὸ τὸν πατέρα τὸν Ἀβραάμ), καὶ τὸν φυλακισμένον πάγκαλον Ἰωσήφ.
12 Ἔλεγε δὲ ὑμῖν τὸν ζηλωτὴν Φινεές, ἐδίδασκέ τε ὑμᾶς τοὺς ἐν πυρὶ Ἀνανίαν καὶ Ἀζαρίαν καὶ Μισαήλ.	12 Σᾶς ὠμιλοῦσε διὰ τὸν ζηλωτὴν Φινεὲς καὶ σᾶς ἀνέφερε τοὺς ριφθέντας εἰς τὸ πῦρ Ἀνανίαν, Ἀζαριαν καὶ Μισαήλ.	12 Σᾶς ὡμιλοῦσε δὲ διὰ τὸν ζηλωτὴν Φινεὲς καὶ σᾶς ἐδίδασκε διὰ τοὺς Τρεῖς Παῖδας, Ἀνανίαν, Ἀζαρίαν καὶ Μισαήλ, οἱ ὁποῖοι, ἐρρίφθησαν εἰς τὸ καμίνι τῆς φωτιᾶς.
13 Ἐδόξαζε δὲ καὶ τὸν ἐν λάκκῳ λεόντων Δανιήλ, ὃν καὶ ἐμακάριζεν.	13 Δὲν παρέλειπε νὰ ἀπονέμῃ ἐπαίνους καὶ εἰς τὸν ριφθέντα εἰς τὸν λάκκον τῶν λεόντων Δανιήλ. Τὸν ὁποῖον καὶ ἐθεωροῦσε μακάριον.	13 Ἐγκωμίαζε δὲ καὶ ἐπαινοῦσε καὶ τὸν Δανιήλ, ὁ ὁποῖος ἐρρίφθη εἰς τὸν λάκκον τῶν λεόντων, τὸν ὁποῖον καὶ ἐθεωροῦσε πανευτυχῆ.
14 Ὑπεμίμνησκε δὲ ὑμᾶς καὶ τὴν Ἡσαΐου γραφὴν τὴν λέγουσαν· κἂν διὰ πυρὸς διέλθῃς, φλὸξ οὐ κατακαύσει σε.	14 Ὑπενθύμιζεν ἀκόμη εἰς σᾶς καὶ τὴν πρφητείαν τοῦ Ἡσαΐου, ποὺ λέγει· <κἂν διὰ πυρὸς διέλθῃς, φλὸξ δὲν θὰ σὲ καταύκασῃ>.	14 Ἀκόμη σᾶς ὑπενθύμιζε καὶ τὸ γραφόμενον ἀπὸ τὸν προφήτην Ἡσαΐαν, τὸ ὁποῖον λέγει: Καὶ ἂν ἀκόμη περάσῃς μέσα ἀπὸ φωτιά, ἢ φλόγα δὲν θὰ σὲ κατακαύσῃ.
15 Τὸν ὑμνογράφον ἐμελῴδει ὑμῖν Δαυὶδ τὸν λέγοντα· πολλαὶ αἱ θλίψεις τῶν δικαίων, καὶ ἐκ πασῶν αὐτῶν ρύσεται αὐτοὺς ὁ Κύριος.	15 ῎Εψαλλεν εἰς σᾶς τοὺς στίχους τοῦ Δαβίδ, ὁ ὁποῖος ἔλεγε· <πολλαὶ αἱ θλίψεις τῶν δικαίων καὶ ἐκ πασῶν αὐτῶν ρύσεται αὐτοὺς ὁ Κύριος>.	15 Ἔψαλλεν εἰς σᾶς τοὺς στίχους τοῦ ψαλμωδοῦ Δαβίδ, ὁ ὁποῖος ἔλεγεν: Εἶναι πολλὲς οἱ θλίψεις ποὺ θὰ δοκιμάσονν εἰς τὴν ζωήν των οἱ δίκαιοι, καὶ ἀπὸ ὅλες αὐτὲς θὰ τοὺς γλυτώσῃ ὁ Κύριος.
16 Τὸν Σολομῶντα ἐπαροιμίαζεν ὑμῖν τὸν λέγοντα· ξύλον ζωῆς ἐστι πᾶσι τοῖς ποιοῦσιν αὐτοῦ τὸ θέλημα.	16 Ἀνέφερεν εἰς σᾶς τὴν παροιμίαν τοῦ Σολομῶντος ποὺ λέγει· <ξύλον ζωῆς ἐστι πᾶσι τοῖς ποιοῦσιν αὐτοῦ τὸ θέλημα>.	16 Σᾶς διηγεῖτο ἐπίσης τὴν Παροιμίαν τὸν σοφοῦ Σολομῶντος, ἡ ὁποία λέγει: Ἡ σοφία (θεία παιδαγωγία) εἶναι δένδρον ζωῆς δι' ὅλους ὅσοι ἐφαρμόζουν τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ.
17 Τὸν Ἰεζεκιὴλ ἐπιστοποιεῖτο τὸν λέγοντα· εἰ ζήσεται τὰ ὀστᾶ τὰ ξηρὰ ταῦτα;	17 Ἔφερεν εἰς ἐπιβεβαίωσιν τὸν Ἰεζεκιήλ, ὁ ὁποῖος λέγει· <εἰ ζήσεται τὰ ὀστᾶ τὰ ξηρὰ ταῦτα;>	17 Ἔφερε δὲ εἰς ἐπιβεβαίωσιν τὸν προφήτην Ἰεζεκιήλ, ὁ ὁποῖος ἔλεγεν: Εἶναι δυνατὸν νὰ λάβουν ζωὴν αὐτὰ τὰ ξηρὰ ὀστᾶ;
18 Ὠδὴν μὲν γάρ, ἣν ἐδίδαξε Μωϋσῆς, οὐκ ἐπελάθετο τὴν διδάσκουσαν καὶ λέγουσαν· ἐγὼ ἀποκτενῶ καὶ ζῆν ποιήσω·	18 Δὲν ἐλησμόνησεν ἐπίσης τὴν ὠδήν, ποὺ ἐδίδαξεν ὁ Μωϋσῆς καὶ ἡ ὁποία συμβουλεύει καὶ λέγει· <ἐγὼ ἀποκτενῶ καὶ ζῆν ποιήσω>.	18 Διότι δὲν ἐλησμόνησε νὰ σᾶς διδάξῃ καὶ τὴν ᾠδὴν ποὺ ἐδίδαξεν ὁ Μωϋσῆς εἰς τὸν Ἰσραηλιτικὸν λαὸν μετὰ τὴν διάβασιν τῆς Ἐρυθρᾶς θαλάσσης, καὶ ἡ ὁποία ἔλεγεν: Ἐγὼ (ὁ Θεός) καὶ μόνον ἠμπορῶ νὰ θανατώσω καὶ νὰ δώσω ζωήν.
19 αὕτη ἡ ζωὴ ὑμῶν καὶ ἡ μακρότης τῶν ἡμερῶν.	19 Αὐτη εἶναι ἡ ἰδική σας ζωὴ καὶ τὸ ἀτελεύτητον μῆκος τῶν ἡμερῶν>.	19 Εἰς αὐτό (τὸ νὰ ἀγαπᾷς Κύριον τὸν Θεόν σου, νὰ ὑπακούῃς εἰς τὴν φωνήν του καὶ νὰ Τὸν ἀκολουθῇς πιστά) στηρίζεται ἡ ζωή σας καὶ ἡ μακρυβιότης τῶν ἡμερῶν σας>.
20 Ὦ πικρᾶς τῆς τότε ἡμέρας κα οὐ πικρᾶς, ὅτε ὁ πικρὸς Ἑλλήνων τύραννος πῦρ φλέξας λέβησιν ὠμοῖς καὶ ζέουσι θυμοῖς ἀγαγὼν ἐπὶ τὸν καταπέλτην καὶ πάσας τὰς βασάνους αὐτοῦ τοὺς ἑπτὰ παῖδας τῆς Ἁβρααμίτιδος	20 Ὦ τῆς πικρᾶς ἐκείνης ἡμέρας, ποὺ δὲν ἦτο ἐν τούτοις πικρά, ὅταν ὁ σκληρὸς Ἕλλην τύραννος, ἀφοῦ ἤναψε πῦρ κάτω ἀπὸ τοὺς λέβητας, καὶ ἀφοῦ μὲ σκληρὸν καὶ φλογερὸν θυμὸν ὡδήγησεν εἰς τὸν καταπέλτην καὶ εἰς ὅλα τὰ βασανιστήριά του τὰ ἑπτὰ παιδιὰ τῆς θυγατρὸς τοῦ Ἀβραάμ,	20 Ὦ τῆς πικρᾶς καὶ ὀδυνηρᾶς ἐκείνης ἡμέρας, ἡ ὁποία δὲν ἦταν ἐν τούτοις πικρὰ καὶ ὀδυνηρά, ὅταν ὁ ἀπεχθὴς καὶ ἀποτρόπαιος Ἕλλην τύραννος, ἀφοῦ ἄναψε φωτιὰ κάτω ἀπὸ φοβερὰ καζάνια καὶ ἀφοῦ μὲ ἀγρίους, ἀπανθρώπους καὶ κοχλάζοντας ἀπὸ ὀργὴν θυμοὺς ὠδήγησεν εἰς τὸν καταπέλτην καὶ εἰς ὅλα τὰ βασανιστικὰ τοῦ ὄργανα τὰ ἑπτὰ παιδιὰ τῆς θυγατέρας τοῦ Ἀβραάμ,
21 καὶ τὰς τῶν ὀμμάτων κόρας ἐπήρωσε καὶ γλώσσας ἐξέτεμε καὶ βασάνοις ποικίλαις ἀπέκτεινεν.	21 κατέστρεψε τὰς κόρας τῶν ὀφθαλμῶν των, ἔκοψε τὰς γλώσσας των καί μὲ πολυειδῆ βασανιστήρια τὰ ἐθανάτωσε!	21 κατέστρεψε τὶς κόρες τῶν ὀφθαλμῶν των καὶ ἀπέκοψε τὶς γλῶσσες των καὶ τοὺς ἐθανάτωσε μὲ διάφορα βασανιστήρια!
22 Ὑπὲρ ὧν ἡ θεία δίκη μετῆλθε μετελεύσεται τὸν ἀλάστορα τύρανον.	22 Δι' ὅλα αὐτὰ ἡ θεῖα δίκη κατεδίωξε καὶ θὰ καταδιώξῃ ἀκόμη τὸν ἀλαζόνα τύραννον.	22 Δι’ ὅλα αὐτὰ τὰ ἐγκλήματα ἡ θεῖα δίκη κατεδίωξε καὶ θὰ καταδιώξῃ τὸν ἀσεβῆ, κακοῦργον καὶ φονέα τύραννον.
23 Οἱ δὲ Ἁβραμιαῖοι παῖδες σὺν τῇ ἀθλοφόρῳ μητρὶ εἰς πατέρων χορὸν συναγελάζονται ψυχὰς ἁγνὰς καὶ ἀθανάτους ἀπειληφότες παρὰ τοῦ Θεοῦ,	23 Οἱ Ἀβραμιαῖοι ὅμως νέοι ὅλοι μαζῆ μὲ τὴν ἀθλοφόρον μητέρα των, συγκαταλέγονται μεταξὺ τῶν χορῶν τῶν πατέρων, ἀφοῦ ἔλαβαν πάρα τοῦ Θεοῦ ψυχὰς καθαρὰς καὶ ἀθανάτους.	23 Ὅμως οἱ ἀπόγονοι τὸν Ἀβραὰμ νέοι μαζὶ μὲ τὴν νικήτριαν μητέρα των εἶναι συναθροισμένοι μαζὶ μὲ τὸν χορὸν τῶν πατέρων των, ἀφοῦ ἔλαβαν ἀπὸ τὸν Θεὸν ἁγνὲς καὶ ἀθάνατες ψυχές.
24 ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.	24 Εἰς αὐτὸν ἀνήκει ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.	24 Εἰς Αὐτὸν ἀνήκει ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.